Czy jesteś pewien, że wiesz wszystko o swojej odpowiedzialności z tytułu zarządzania przedsiębiorstwem?
Słowem wstępu.
W dniu 31 lipca 2020 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał wyjaśnienia w sprawie sposobu wymierzania kar pieniężnych dla osób zarządzających na podstawie art. 106a i art. 111 Ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2020 r. poz. 1076, uokk) – opublikowane wyjaśnienia znajdziesz tutaj. Poza sferą prawniczą fakt ten nie odbił się istotnym echem ani w segmencie etatowych członków zarządu spółek prawa handlowego, ani w segmencie interim manager’ów. Pandemia Covid-19 niewątpliwie sprawiła, że osoby potencjalnie zainteresowane wyjaśnieniami Prezesa UOKiK były istotnie zaangażowane w sprawy bieżące zarządzanych przez nich podmiotów.
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić kto może być uznawany za „osobę zarządzającą” według Ustawy oraz przybliżyć główne zasady odpowiedzialności finansowej tych osób. Następnie warto przybliżyć wytyczne dotyczące ustalania wysokości kar pieniężnych zawarte w wyjaśnieniach opublikowanych przez Prezesa UOKiK. Wyjaśnieniach, które pomimo, że nie są wiążące dla uczestników obrotu, to pozwalają jednak lepiej zrozumieć metodologię postępowania Urzędu, który ma istotne znaczenie dla działalności każdego większego podmiotu.
Przesłanki odpowiedzialności.
Zgodnie definicją legalną zawartą w art. 4 ust. 3a) Ustawy, przez osobę zarządzającą – rozumie się kierującego przedsiębiorstwem, w szczególności osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy. Do kategorii tej zaliczają się zatem nie tylko członkowie zarządu, główni dyrektorzy, mający decydujący wpływ na kierunki działania przedsiębiorcy, lecz również podlegli im manager‘owie.
Jak wynika z treści art. 106a ust. 1 w zw. z art. 6a Ustawy, na osobę zarządzającą, która w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego przez Prezesa UOKiK naruszenia umyślnie doprowadziła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez przedsiębiorcę reguł prawa konkurencji w postaci zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-6 Ustawy lub art. 101 ust. 1 lit. a-e Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), Prezes UOKiK może nałożyć karę pieniężną w wysokości do 2 mln zł.
Kara w wysokości do 2 mln zł brzmi groźnie. Ustawa przewiduje jednak szereg przesłanej warunkujących powyższą odpowiedzialność. Przede wszystkim odpowiedzialność osoby zarządzającej wchodzi w zakres sankcji nałożonej przez Prezesa UOKiK na samą firmę – nałożenie kary na osobę zarządzającą może bowiem nastąpić tylko w ramach decyzji nakładającej sankcję finansową na samego przedsiębiorcę (art. 106a ust. 2 Ustawy). Jeżeli w ramach wydanej decyzji Prezes UOKiK nie wymierzył przedsiębiorcy kary pieniężnej, a jedynie ograniczył się do nałożenia na niego określonych zobowiązań to nie ma możliwości ukarania odpowiedzialnego za dane naruszenie manager‘a.
Należy mieć również na uwadze, że odpowiedzialność osób zarządzających z tytułu praktyk antykonkurencyjnych jest ograniczona czasowo – wszczęcie postępowania nie jest możliwe, jeżeli od końca roku, w którym dana osoba umyślnie doprowadziła do naruszenia przez przedsiębiorcę wyżej wskazanych zakazów upłynęło 5 lat (art. 93 ust. 2 Ustawy).
Dla osób zarządzających najistotniejszym elementem odpowiedzialności jest ewentualna wysokość nałożonej kary pieniężnej. Co istotne ustalenie wysokości kary pieniężnej nakładanej na osoby zarządzające na podstawie Ustawy powinno odbywać się dwuetapowo.
Wysokość kary pieniężnej
W pierwszej kolejności określana jest tzw. kwota bazowa (podstawowa). Jej wysokość zależy od charakteru naruszenia, a więc przede wszystkim jego wagi, skutków oraz skali. Najbardziej surowo mają być w tym kontekście traktowane naruszenia polegające na dokonywaniu ustaleń pomiędzy konkurentami – kwota bazowa może w tym przypadku wynosić nawet 300 tys. zł. Z kolei najniższa możliwa kwota podstawowa to 10 tys. zł.
Następnie, aby dochować wymogu adekwatności, ustalona uprzednio kwota bazowa ma być dostosowana do szeregu dalszych czynników. Pierwszym z nich jest stopień wpływu osoby zarządzającej na naruszenie. W następnej kolejności uwzględniane mają być okoliczności obciążające – w tym rola organizatora, inicjatora, znaczne korzyści uzyskane w związku z naruszeniem, czy dokonanie uprzednio podobnego naruszenia – a także okoliczności łagodzące, m.in. działanie pod przymusem, przyczynienie się do zaniechania naruszenia przez przedsiębiorcę z własnej inicjatywy, podjęcie działań w celu usunięcia skutków naruszenia oraz współpraca z Prezesem UOKiK. Okoliczności te mogą prowadzić do podwyższenia lub obniżenia kary nawet o 50%. Wysokość kary ma również zależeć od okresu naruszenia oraz od tego, czy ukarana osoba zarządzająca dopuściła się już kiedyś innego rodzaju naruszenia przepisów Ustawy.
Na koniec, ustalona w skutek analizy powyższych okoliczności kwota ma podlegać ocenie z punktu widzenia wymogu adekwatnościoraz odstraszającego charakteru. Prezes UOKiK ma również brać pod uwagę relację ustalonej kwoty do przychodów uzyskanych przez osobę zarządzającą u danego przedsiębiorcy oraz ogólną sytuację ekonomiczną danego manager‘a.
Taniej jest przeciwdziałać.
W kontekście powyższej odpowiedzialności każda “osoba zarządzająca” przedsiębiorstwem powinna zadbać o wprowadzenie odpowiednich procedur, które zminimalizują ryzyko naruszenia zasad ochrony konkurencji i konsumentów, a tym samym ryzyko obciążenia wyżej opisaną karą pieniężną.
Jeżeli zainteresował Cię powyższy wątek zapraszamy do kontaktu. Z chęcią odpowiemy na ewentualne pytania.